«بهرام امیراحمدیان» تحلیلگر مسایل آسیای مرکزی و قفقاز، ضمن برشمردن فرصت و مزیت های همکاری های دو و سه جانبه بین ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان، تحقق اهداف گذرگاه یا همان کریدور شمال- جنوب را در گروی توسعه حمل و نقل زمینی دانست.
 

نشست رییسان جمهوری سه کشور ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان، دیروز هجدهم مردادماه در باکو برگزار شد. در این نشست، بر سر همکاری های سه جانبه در حوزه های بازرگانی، انرژی، ارتباطات، مسایل زیست محیطی، مبارزه با تروریسم و نیز حمل و نقل گفت وگوهایی جدی و امیدوارکننده صورت گرفت.
گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا به منظور بررسی اهمیت و چشم انداز روابط سه کشور با امیراحمدیان تحلیلگر مسایل آسیای مرکزی و قفقاز و مدرس دانشگاه گفت وگو کرد.
وی با اشاره به فرصت های افزایش روابط تجاری با ایران برای روسیه که با تحریم های اروپا روبرو است یادآور شد که هر سه کشور در باکو به دنبال ایجاد و برقراری صلح و ثبات در منطقه اند تا بتوانند بسترهای مناسبی را برای گسترش همکاری های اقتصادی فراهم کنند.
در ادامه، متن کامل گفت و گوی ایرنا با امیراحمدیان آمده است:

*** ایرنا: آیا نشست سه جانبه باکو را می توان به عنوان فرصتی قابل توجه برای سیاست و مناسبات خارجی جمهوری اسلامی ایران به شمار آورد؟
**امیراحمدیان: این نشست را می توان در چند زمینه مورد بررسی قرار داد. از نظر اقتصادی قرارداد مربوط به کریدور شمال- جنوب که در سال 2000 میلادی بین ایران، هند و روسیه امضا شد، تاکنون متوقف مانده است. بر اساس این توافق، قرار بود مسیر شمال اروپا از راه روسیه به دریای خزر و از آن جا به ایران و از ایران به هند متصل شود که این طرح به دلیل تحریم های ایران متوقف ماند. در واقع طرح راه آهن ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه به نوعی مکمل کریدور شمال- جنوب است.
از این رو، یک مساله اساسی برای این سه کشور گسترش خطوط ریلی و راه آهن است. پیشتر در سال 2004 راه آهنِ شرقِ دریای خزر که کشورهای ایران، ترکمنستان و قزاقستان را به هم متصل می کرد، به بهره برداری رسید. اکنون موضوع اتصال راه آهن ایران از قزوین به رشت، از رشت به انزلی، از انزلی به آستارا و از آن جا هم به سمت جمهوری آذربایجان و روسیه مطرح است.
روسیه به دلیل تحریم های اروپا نیازمند واردات از ایران است. از این رو، مسکو مسیر نزدیک شدن روابط خود با تهران را دنبال می کند. گسترش راه آهن نه تنها برای این روسیه بلکه برای هر سه کشور مهم و حیاتی است. در این زمینه، از سال های پیش شبکه برق ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه به هم وصل شده است که این مساله همکاری های اقتصادی را توسعه خواهد داد.
پس از بحران اوکراین، روسیه درصدد تشکیل یک ساختار اقتصادی به نام شورا یا اتحادیه اقتصادی اوراسیایی برآمد. این اتحادیه که به نوعی در مقابل اتحادیه اروپا شکل گرفته، شامل پنج کشور بلاروس، قزاقستان، ارمنستان، روسیه و قرقیزستان است. ایران نیز ابراز علاقه کرده که به این اتحادیه بپیوندد. اگر آذربایجان نیز به این اتحادیه بپیوندد، زمین های استراتژیک برای این اتحادیه کامل خواهد شد اما به دلیل بحران موجود در قره باغ، احتمال پیوستن آذربایجان به این ساختار بعید است.

***ایرنا: زمینه ها و بسترهای مشترک همکاری میان تهران، باکو و مسکو چیست؟
**امیراحمدیان: در شرایط کنونی ایران باید برنامه های مدونی را برای توسعه روابط تجاری با روسیه طرح ریزی کرده و به اجرا درآورد. صادرات کالای ایران به روسیه در سال حدود 300 میلیون دلار است در حالی که صادرات ما به عراق 6 و نیم میلیارد دلار و به افغانستان 2 و نیم میلیارد دلار است. این آمار نشان می دهد که روابط تجاری ما با روسیه در اندازه قابل قبول نیست. بنابراین، برای افزایش صادرات به روسیه با توجه به ابزارها، امکانات و شبکه ها به برنامه ریزی نیاز داریم.
همچنین سطح روابط اقتصادی و تجاری ما با آذربایجان بسیار کم است. ما باید همزمان با جذب سرمایه، سرمایه گذاری مستقیم در این کشور را افزایش دهیم. اکنون نمایندگی سیاسی ما در این کشور فعالیت خوبی دارد و زمینه ها برای افزایش مناسبات فراهم شده است. سه کشور در باکو، ایجاد و برقراری صلح و ثبات سیاسی در منطقه را دنبال کردند تا بسترهای مناسب اقتصادی را فراهم آورند. به همین علت، احتمال دارد روسیه برای جلب نظر جمهوری آذربایجان به منظور پیوستن به اتحادیه اوراسیایی تلاش کند و از این رو حل مساله قره باغ را مورد نظر قرار دهد.

*** ایرنا: آورده های این نشست برای ایران، چه خواهد بود؟
**امیراحمدیان: دعوت به گفت وگو از یک کشور در اجلاس منطقه ای، از اهمیت و ثبات آن کشور نشان دارد. جمهوری آذربایجان نقطه اتصال زمینی ایران به روسیه است. اتصالِ راه ارتباطی جاده ای و ریلی روسیه به ایران تنها از طریق جمهوری آذربایجان امکان پذیر است. همچنین از نظر پیوستگی جغرافیایی برای این که ایران با روسیه همکاری های راهبردی (استراتژیک) و نظامی داشته باشد، مسیرهای زمینی اهمیت می یابد.
از همین رو، اهداف کریدور شمال- جنوب بدون توسعه راه های ریلی و جاده ای در دسترس نیست چرا که راه های زمینی امکان حمل ونقل در حجم های محدود و مشخص را امکان پذیر می سازد. این در حالی است که حمل و نقل دریایی نیازمند تخلیه و بارگیری است که هزینه های زیادی دربردارد. به همین خاطر، توسعه حمل و نقل زمینی مهمترین پیش نیاز تحقق اهداف کریدور شمال- جنوب است.
رییس جمهوری روسیه، ایران را شریک استراتژیک این کشور خوانده است. این مساله نشانگر ارتقای جایگاه ایران در فضای بین المللی از نظر سیاسی، اقتصادی و راهبردی است. ایران باید از فرصت به دست آمده در این نشست بیشترین استفاده را ببرد.

*** ایرنا: مساله دیگر عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای است. همانگونه که «ولادیمیر پوتین» رییس جمهوری روسیه گفته است، مسکو از این عضویت حمایت خواهد کرد. آیا این عضویت به وقوع خواهد پیوست؟
** امیراحمدیان: در ساختار شانگهای عضویت ایران مورد بحث قرار خواهد گرفت. باید یادآور شد به جای این که ایران خواهان عضویت باشد، آن ها باید عضویت در سازمان را از ایران به دلیل جایگاهش خواستار شوند. جبهه جنوبی شانگهای برای ارتباط با جهان خارج کور است، از این رو، ایران بهترین گزینه برای ارتباط به آب های آزاد در جنوب قلمرو شانگهای است. در واقع کشورهای هند و چین از طریق کوه های هیمالیا نمی توانند این امکان را فراهم آورند و شاهراه «قره قوروم» پاکستان نیز در زمستان بسته می شود. ایران به دلیل داشتن منابع انرژی، راه های ارتباطی ریلی، جاده ای و بندرها، مسیر مطمئن و خوبی به شمار می رود. همچنین، نیروی انسانی و امنیت جاده ای ایران در سطح مطلوبی قرار دارد.

*** ایرنا: ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان تاکنون چه سطحی از همکاری را تجربه کرده اند و این نشست چه آینده ای را برای آنها ترسیم می کند؟
** امیراحمدیان: همکاری این سه کشور در محیط دریای خزر، شبکه برق و راه آهن بوده است. پیشتر نیز در زمینه حل بحران های منطقه ای به ویژه مبارزه با قاچاق و تروریسم همکاری هایی داشته اند.
در باکو گفت وگوهای دو و سه جانبه مهمی صورت گرفت که فرصت خوبی برای بهبود و ارتقای روابط فراهم می کند. همچنین با توجه به این که گفت وگوها در سطح سران برگزار شد، اهمیت ویژه ای برای هر سه کشور داشت.

*** ایرنا: در بحث امنیت منطقه این نشست از چه درجه اهمیتی برخوردار است؟
** امیراحمدیان: به طور حتم هر سه کشور به این نتیجه رسیده اند که منطقه نیازمند همکاری های بیشتر است. همچنین در برهه کنونی با توجه به تهدیدهای گروه های تروریستی چون داعش، همکاری سه کشور برای مبارزه با تروریسم بسیار مهم است. دستور کار مهم دیگر مبارزه با قاچاق مواد مخدر است.