اپوزیسیونر روس "بوریس یفیموویچ نمتسوف" – مجرم یا قربانی؟

اپوزیسیون، اپوزیسیونرها و احزاب غیرسیستمی در روسیه - اپوزیسیونر "بوریس یفیموویچ نمتسوف"

موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر (IIKSS) - در ادامه معرفی اپوزیسیون، اپوزیسیونرها و احزاب غیرسیستمی در روسیه، در این گزارش به معرفی اپوزیسیونر و یکی از رهبران مخالفان دولت روسیه "بوریس یفیموویچ نمتسوف" می‌پردازیم که در سال ۲۰۱۵ با اصابت چندین گلوله در مسکو به قتل رسید.

الف) بیوگرافی شخصی و سیاسی اپوزیسیونر "بوریس یفیموویچ نمتسوف"

"بوریس نمتسوف" در 9 اکتبر سال 1959 در سوچی روسیه به دنیا آمد؛ او شخصیت سیاسی و دولتی روسیه؛ در اوایل دهه ۹۰ وارد عرصه سیاسی شد؛ اولین استاندار استان نیژه‌گورادسکی در زمان ریاست جمهوری "بوریس یلتسین"  (1991-1997)؛ پس از آن وارد دولت شد و با "آناتولی چوبایس" یک بلوک اصلاح‌طلب (رفرمیست) را تشکیل داد؛ نماینده مردم روسیه (۱۹۹۳-۱۹۹۱)؛ وزیر سوخت و انرژی و معاون نخست وزیر (آوریل-نوامبر سال ۱۹۹۷)؛ طی سال‌های ۱۹۹۸-۱۹۹۷ وارد شورای فدراسیون روسیه شد؛ در سال ۱۹۹۸ از دولت خارج شد و پس از یک سال به عنوان یکی از رهبران "اتحادیه جریان‌های راست" به سیاست بازگشت. این اتحادیه با شعارهایی نظیر "پوتین" برای انتخابات ریاست جمهوری و "اتحادیه جریان‌های راست" برای انتخابات دومای دولتی وارد عرصه انتخابات دومای دولتی شد. اما "اتحادیه جریان‌های راست" به تدریج و آشکارا خط مشی اپوزیسیون را در پیش گرفت و به انتقاد از دولت روسیه به دلیل جنگ در چچن پرداخت؛ "نمتسوف" از انقلاب نارنجی در اوکراین حمایت نمود و مشاور مستقل " ویکتور یوشچنکو" رئیس‌جمهور وقت اوکراین بود؛ نماینده دومای استانی یاروسلاوسک از 8 سپتامبر سال ۲۰۱۳ تا ۲۷ فوریه سال ۲۰۱5 - تا زمان قتلش؛ رئیس "حزب جمهوری روسیه - حزب آزادی مردم" (از ۱۶ ژوئن سال ۲۰۱۲ تا زمان قتل او)؛ یکی از موسسان و رهبران جنبش "همبستگی"؛ عضو شورای هماهنگی اپوزیسیون روسیه؛ دانشمند فیزیک، دکترای علوم فیزیک – ریاضی و مولف بیش از ۶۰ اثر علمی بود.

"نمتسوف" ضد کمونیست و طرفدار جدی به خاکسپاری و تدفین بقایای "لنین" بود. او اظهار می‌کرد که «ما دارای کشور خاصی هستیم، در آن قوانین عرفانی گسترش می‌یابند. بسیاری از مردم این نظر را دارند که تا زمانی که "لنین" را به خاک نسپارند، هیچ چیز خوبی در روسیه نمی‌تواند اتفاق بیفتد.» طی سال‌های 1992-1991 به عنوان استاندار "ایگور گایدار" نخست وزیر موقت وقت روسیه را مورد انتقاد قرار داده و اصلاحات او را "اسکیزوفرنی کند و مبهم" می‌نامید. "نمتسوف" در پاسخ به پیشنهاد "گایدار" به او برای استعفاء پس از انتقادات متوالی پاسخ داد که «"گایدار" من را منصوب نکرده است.» او ضمنا خیلی خوب و روان به انگلیسی صحبت می‌کرد.

در زمان فعالیت به عنوان استاندار و معاون نخست وزیر، جوان‌ترین سیاستمدار روسیه در این مناصب بود (تا انتخاب "سرگی کیریینکو" به عنوان نخست وزیر در سال ۱۹۹۸). "نمتسوف" در سال ۱۹۹۸ جنبش لیبرال "روسیه جوان" را ایجاد نمود. پس از آن، طی سال‌های ۲۰۰۰-۱۹۹۸ به عنوان یکی از موسسان ائتلاف "جنبش راست" و حزب "اتحادیه جریان‌های راست" ظاهر شد. او چندین بار وارد پارلمان روسیه شد؛ در سال ۱۹۹۰ به عنوان نماینده مردم جمهوری شوروی فدراتیو سوسیالیستی روسیه انتخاب شده بود؛ در سال ۱۹۹۳ وارد شورای فدراسیون مجلس فدرال فدراسیون روسیه شد؛ در سال‌های ۱۹۹۷-۱۹۹۵ عضو شورای فدراسیون روسیه بود؛ در سال‌های ۲۰۰۳-۱۹۹۹ نماینده دومای دولتی مجلس فدرال فدراسیون روسیه بود که در آن به عنوان معاون رئیس دومای دولتی و رئیس فراکسیون اتحادیه جریان‌های راست" فعالیت می‌کرد؛ پس از سال 2003 به تجارت مشغول گردید؛ در سال ۲۰۰۷ در انتخابات ریاست جمهوری روسیه کاندید شد؛ پس از فروپاشی "اتحادیه جریان‌های راست" در سال ۲۰۰۸، "بوریس نمتسوف" یکی از مبتکران ایجاد جنبش دموکراتیک اپوزیسیون "همبستگی" بود؛ در سال ۲۰۰۹ با حمایت حزب "همبستگی" برای احراز پست شهرداری مسکو کاندید شد و در این انتخابات پس از کاندیدای حزب حاکم رتبه دوم را کسب نمود؛ به عنوان رئیس جنبش اپوزیسیون همبستگی و سپس حزب "آزادی مردم" بر علیه محدودسازی آزادی تجمعات اعتراض نمود؛ مولف "فهرست نمتسوف" (علاوه بر فهرست "مگنیتسک") بود و به شدت از "ولادیمیر پوتین" انتقاد می‌کرد. این جنبش در سال ۲۰۱۰ به ائتلاف "حمایت از روسیه بدون استبداد و فساد" پیوست.

از سال ۲۰۱۲ رئیس حزب سیاسی "پارناس" (آزادی مردم) بود. به انتشار برخی گزارش‌ها در خصوص فساد و انتشار گزارشات انتقاد‌آمیز از رئیس جمهور روسیه - "پوتین.نتایج.10سال" و "پوتین.فساد" - و نیز به عنوان یکی از سازمان‌دهندگان و شرکت‌کنندگان در "مارش‌های بدون مجوز" (۲۰۰۷)، استراتژی-۳۱، میتینگ‌های اعتراضی گسترده در حمایت از انتخابات آزاد (۲۰۱۳-۲۰۱۱) و تظاهرات بر علیه حمله نظامی به خاک اوکراین (۲۰۱۵-۲۰۱۴) مشهور می‌باشد. "نمتسوف" ایجاد‌کننده و مشارکت‌کننده در برخی از کمپانی‌های اجتماعی و دولتی بوده است: جنبش زیست محیطی بر علیه ایستگاه اتمی در استان نیژه‌گورادسکی را بنیان نهاد؛ امضای میلیون‌ها شهروند مخالف جنگ اول چچن را جمع‌آوری نمود؛ مبتکر برنامه ریاست جمهوری آماده‌سازی کادرهای اداری بود؛ بر روی امکان هزینه پول‌های مالیات‌دهندگان تنها بر روی ماشین‌های وطنی به جای ماشین‌های خارجی پافشاری می‌کرد؛ از خط مشی اقتصاد بازاری حمایت می‌کرد؛ در چهارچوب برنامه‌های دولتی انجام گرفته از سوی "نمتسوف"، بیش از دو هزار کیلومتر جاده ساخته و ترمیم شد؛ بیش از ۱۵۰ کلیسا و صومعه ارتدوکس و نیز مقبره‌های قدیمی و مساجدی که پس از سال ۱۹۱۷ تخریب شده بودند احیا و بازسازی شدند؛ رئیس کمیسیون دولتی در مورد تشییع و به خاکسپاری امپراطور نیکلای دوم و خانواده او در سال ۱۹۹۸ بود؛ او دارای چندین نشان دولتی روسیه نیز بوده است. "نمتسوف" قصد داشت در اول مارس سال ۲۰۱۵ در مارش اعتراضی اپوزیسیون تحت عنوان "بهار" شرکت نماید، اما اپوزیسیونر در 28 فوریه سال ۲۰۱۵ با اصابت گلوله در مسکو کشته شد. در همین چارچوب، ۵ اسلام‌گرای چچنی در ژوئیه سال ۲۰۱۷ به اتهام در قتل "نمتسوف" محکوم شده‌اند.

ب) بخشی از زندگی سیاسی "بوریس نمتسوف" (انتخابات شهرداری سوچی در سال ۲۰۰۹)

"بوریس نمتسوف" در مارس سال ۲۰۰۹ از قصد خود برای حضور در انتخابات شهرداری شهر سوچی خبر داده بود. برخی رسانه ها با بررسی روند رقابت انتخاباتی اظهار کرده بودند که "نمتسوف" با رفتن به سرتاسر شهر و دیدار با مردم در خیابان به عنوان یک سیاستمدار مردمی و واقعی رفتار می‌کند. خود "نمتسوف" در مصاحبه با خبرنگار رادیو آزادی اظهار کرده بود که اولین تصمیمی که او در پست شهرداری سوچی خواهد گرفت لغو سانسور خواهد بود و ابراز تاسف کرد که دولت از بحث و گفتگو طفره می‌رود.

سیاست شناس "الکساندر کینف" پیش از کاندیداتوری "نمتسوف" اظهار کرده بود که شرکت در انتخابات برای او صرفا یک اقدام تبلیغاتی است و احتمال انتخاب او در پست شهرداری سوچی بسیار پایین است. رئیس شورای فدراسیون روسیه "سرگی میرونوف" نیز شانس "نمتسوف" را بسیار پایین ارزیابی نموده و اظهار می‌کرد که این پست باید توسط بومی سوچی تصاحب شود. بنابر نتایج دو نظرسنجی مختلف، ۶.۸ درصد و ۸.۲ درصد رای دهندگان قصد داشتند به "نمتسوف" رای دهند، این در حالی است که مهم‌ترین رقیب او در حزب حاکم "آناتولی پاخاموف" طی این دو نظرسنجی توانسته بود حمایت ۵۶.۱ درصد و 45.3 درصد رای دهندگان را به دست آورد. در نهایت "پاخاموف"توانست با کسب 76.78 درصد آرا پیروز انتخابات گردد و "نمتسوف" با ۱۳.۶ درصد آرا رتبه دوم را به خود اختصاص داده بود. پس از انتخابات سوچی، "نمتسوف" به همراه دیگر اپوزیسیونرها در ۱۰ مارس سال ۲۰۱۰ طی نامه‌ای خواهان کناره‌گیری "پوتین" از قدرت شدند. در ۷ آگوست سال ۲۰۱۰ "نمتسوف"به کوه البروس، مرتفع‌ترین کوه روسیه و اروپا رفت و در آن جا پرچم "حزب همبستگی" را برافراشت. بنابر اظهارات "نمتسوف"، «برافراشتن پرچم اپوزیسیون در ارتفاعی غیر قابل دسترس محرکه و انگیزه اصلی کاری بود که من انجام دادم.»

دسترسی "نمتسوف" به شبکه‌های تلویزیونی فدرال در این سال‌ها به دلیل سانسور شدید مسدود شد. در دسامبر سال ۲۰۱۰ نخست وزیر وقت روسیه "ولادیمیر پوتین" در برنامه زنده تلویزیونی روسیه در پاسخ به این سوال که اپوزیسیونرهایی همچون "نمتسوف"، "ریژکوف"، "میلوف" و دیگر اپوزیسیونرها در واقع چه چیز می‌خواهند پاسخ داد که «پول و قدرت آن چیزهایی است که آن‌ها می‌خواهند؟! ... آن‌ها را از آخور دور کردند، آن‌ها بیش از اندازه خرج و هزینه کردند، آن‌ها می‌خواهند بازگردند و جیب‌های خود را پر کنند، اما من تصور می‌کنم که اگر ما به آنها اجازه دهیم این کار را انجام دهند، آن‌ها به میلیاردها بسنده نخواهند کرد، آن‌ها همه روسیه را به حراج خواهند گذاشت.»

پس از انجام میتینگ دارای مجوز از سوی مقامات مسکو در میدان پیروزی در چارچوب مبارزه انتخاباتی "استراتژی-۳۱" در ۳۱ دسامبر سال ۲۰۱۰ دستگیر شد. در ۴ ژانویه سال ۲۰۱۱ سازمان حقوق بشر بین‌الملل "عفو بین‌الملل" "بوریس نمتسوف" را زندان سیاسی نامید. در ژوئیه سال ۲۰۱۴ دادگاه حقوق بشر اروپا پذیرفت که ماده ۱۱ کنوانسیون حقوق بشر اروپا که آزادی تجمعات را تضمین می‌کند در خصوص "نمتسوف" نقض شده است. در ۲۲ اکتبر سال ۲۰۱۲ "نمتسوف" در انتخابات شورای هماهنگی اپوزیسیون با کسب ۲۴ هزار رای جایگاه شانزدهم را به خود اختصاص داد.

ج) بهره‌برداری غرب از اپوزيسيونر "بوریس نمتسوف" به عنوان ابزار جنگ تبلیغاتی بر علیه روسیه

نشریه ریانووستی در ۲۷ فوریه سال ۲۰۱۸ گزارش داد که در واشنگتن به افتخار نام "بوریس نمتسوف" میدانی را به نام او نامگذاری کرده‌اند. بنابراین گزارش، اعضای کنگره، نمایندگان وزارت امور خارجه، نمایندگان مجلس قانونگذاری و نمایندگان کابینه آمریکا، دیاسپورای روس و "ژانا" دختر "بوریس نمتسوف" در مراسم افتتاح این میدان حضور داشتند. در کرملین از توضیح پیرامون تغییر نام میدان نزدیک به سفارت روسیه در واشنگتن خودداری ورزیدند. "دمیتری پسکوف" دبیر مطبوعاتی رئیس جمهور روسیه خاطر نشان کرد که این تصمیم با توجه به تیره‌تر شدن مناسبات بین روسیه و آمریکا اتخاذ شده است. ضمنا رئیس کمیته دومای دولتی در امور بین‌الملل "لئونید اسلوتسکی" تصمیم آمریکا را زشت و زننده خواند و اظهار کرد که «آن‌ها تلاش می‌کنند به معنای واقعی کلمه ما را در همه چیز دخیل ساخته و چهره روسیه را در فضای اطلاعاتی و سیاسی خود خدشه‌دار سازند.»

پس از آمریکا، شهر ویلنیوس پایتخت و بزرگ‌ترین شهر کشور لیتوانی نیز دومین شهر در دنیا و اولین شهر در اروپا است که در آن یاد و خاطره یکی از رهبران اپوزیسیون روسیه زنده نگه داشته می‌شود. اخیراً شورای شهر پایتخت لیتوانی تصمیم گرفت یک بوستان بدون نام در مقابل سفارت روسیه در لیتوانی را به افتخار نام "بوریس نمتسوف" نام‌گذاری نماید. "ولادیمیر کارامورزا" رئیس بنیاد "بوریس نمتسوف" در این خصوص اظهار کرد: «زمانی فرا می‌رسد که نام "نمتسوف" در خود روسیه نیز زنده نگه داشته خواهد شد و در آن زمان فدراسیون روسیه افتخار خواهد کرد که سفارت ما در واشنگتن، ویلنیوس و من فکر می‌کنم در بسیاری از پایتخت‌های دیگر در خیابان‌ها و میادینی واقع هستند که نام شخصیتی از کشور روسیه را بر خود دارند.» او ضمن تشکر از شورای شهر و شهرداری ویلنویس اظهار کرد که این اقدام برای برای آن‌ها بسیار مهم است، زیرا به آنها اجازه نمی‌دهد در خود روسیه نام و یاد "نمتسوف" زنده نگه داشته شود. "کارامورزا" در ادامه گفت که این اقدام دارای پیام بسیار مهمی است و آن این که می‌توان انسانی را کشت، اما نمی‌توان یاد و خاطره و اصول و ارزش‌هایی که او از آن‌ها دفاع می‌کرده است را کشت. سفیر روسیه در لیتوانی "الکساندر اودالتسوف" اقدام مقامات شهر ویلنیوس را تقلید میمون‌صفتانه مقامات ویلنیوس از آمریکا در نامگذاری خیابان به نام "بوریس نمتسوف" توصیف نمود.

لازم به ذکر است که در ۲۳ فوریه سال ۲۰۱۷ فعالین مدنی چک و شخصیت‌های فرهنگی این کشور طی نامه‌ای به شهرداری پراگ خواستار تغییر نام میدانی شده‌اند که سفارت روسیه در آن قرار دارد؛ تغییر نام از میدان کاشتا نووایا به میدان "بوریس نمتسوف".

د) پیش‌‌بینی "بوریس نمتسوف" از وضعیت روسیه در سال 2020

"بوریس نمتسوف" در جایگاه استاندار جوان استان نیژه‌گورادسکی طی یک مصاحبه در سال ۱۹۹۲ و در مقابل اصرار خبرنگار برای پیش بینی سال ۲۰۲۰ اظهار کرده بود که «حقیقتا نمی‌دانم، اما فکر می‌کنم که بد نباشد. سال 2020 درست زمانی است که اصلاحات باید به ثمر بنشیند. به همان اندازه که اقدامات اقتصادی در انجام اصلاحات در کشور تعیین‌کننده هستند، درک و آگاهی مردم نیز تعیین‌کننده خواهند بود. در سال ۲۰۲۰ نوه‌های ما نسبتاً بزرگ خواهند شد. آن‌ها افرادی با درک و آگاهی متفاوتی خواهند بود. آن‌ها البته به مراتب بیشتر از ما کار خواهند کرد.» او سیاست را یک کار کثیفی خوانده و آن را به یک گودال لجن تشبیه کرده بود که «سیاستمداران در آن از بالا به پایین آویزان هستند، بالا می‌روند و سقوط می‌کنند.» "نمتسوف" همچنین نقشی را نیز برای خود در سیاست قائل بود و آن این که روند اصلاحات را غیرقابل بازگشت سازد.

ه) ماجرای قتل اپوزیسیونر "بوریس نمتسوف"

واکنش"ولادیمیر پوتین" به قتل "بوریس نمتسوف": رجال سیاسی و اجتماعی روسیه، از جمله "ولادیمیر پوتین" این قتل را محکوم و با اقوام و نزدیکان "بوریس نمتسوف" ابراز همدردی کردند. رئیس جمهور روسیه پس از قتل اپوزیسیونر به کمیته تحقیقات، وزارت کشور و سرویس امنیت فدرال روسیه ماموریت داد تا گروه تحقیقاتی مشترکی را با هدف پیگیری و بررسی قتل "نمتسوف" ایجاد نمایند. بر اساس بررسی‌ها و تحقیقات صورت گرفته، تقریباً در پایان سپتامبر سال ۲۰۱۴ شهروندان چچنی "کیلرزائور دادایف"، "آنزور گوباشف"، "شادید گوباشف"، "تمیرلان عسکرخانوف" و "خمزات باخایف" اشاره شده در ازای دستمزدی معادل بیش از ۱۵ میلیون روبل با پیشنهاد "روسلان موخودینوف" و دیگر افراد ناشناس برای قتل "نمتسوف" موافقت کرده بوند. اعضای گروه به دقت برای قتل آموزش دیده و مهیا شده بودند، شیوه زندگی، محل اقامت و محل اقامت موقت او را مورد بررسی قرار داده بودند، به صورت پنهانی او را تحت نظر داشتند، شیوه و محل حمله به او را انتخاب کرده بودند، تسلیحات مناسب، وسیله نقلیه و وسیله ارتباط و راه‌ها و مسیرهای فرار را تعیین کرده بودند. در ۱۳ ژوئیه سال ۲۰۱۷ دادگاه منطقه‌ای مسکو حکمی را پیرامون پرونده قتل "بوریس نمتسوف" صادر نمود. بر این اساس، "دادایف" به ۲۰ سال زندان، هم‌دست او "گوباشف" به ۱۹ سال زندان، "گوباشف" به ۱۶ سال زندان، "عسکرخانوف" به ۱۴ سال زندان و "باخایف" به ۱۱ سال زندان محکوم شده‌اند.

واکنش "رمضان قدیروف" به دستگیری چچنی‌ها: در ۱۸ ژوئن سال ۲۰۱۵ رهبر چچن "رمضان قدیروف" اظهار کرده بود که نمی‌تواند بپذیرد که چچنی‌های دستگیر شده مجرم هستند و عنوان نمود که رد پای جرم و جنایت را نه در چچن، بلکه در اوکراین، سرویس امنیتی اوکراین و پس از آن در آمریکا باید جست. به عقیده او، "آدام آسمایف" فرمانده شبه‌نظامیان در شرق اوکراین موسوم به گردان "جوخار دودایف" پشت پرده این قتل قرار دارد. "آسمایف" اتهامات "قدیروف" را بی‌پایه و اساس خوانده و اظهار کرد که بر کسی پوشیده نیست که چه تعداد از دشمنان "قدیروف" در هر نقطه از دنیا با مرگ غیرطبیعی مرده‌اند.

واکنش‌های بین‌المللی به قتل "بوریس نمتسوف": رهبران برخی کشورها نظیر بریتانیا، مجارستان، آلمان، گرجستان، ایتالیا، کانادا، لیتوانی، اسلوواکی، آمریکا، اوکراین، فنلاند، فرانسه، استونی و نیز روسای سازمان‌های بین‌المللی نظیر سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا، اتحادیه ناتو، شورای امنیت و همکاری اروپا و شورای اروپا بیانیه‌هایی را در خصوص قتل "نمتسوف" منتشر کردند. اکثر سیاستمداران این قتل را محکوم نموده و خواهان رسیدگی و بررسی هرچه سریع‌تر و منصفانه آن شده‌اند. پارلمان اروپا در ۱۲ فوریه قطعنامه ویژه‌ای را در خصوص قتل "نمتسوف" منتشر نمود که درآن این قتل بزرگ‌ترین قتل سیاسی در تاریخ اخیر روسیه نامیده شد.

تهديد به قتلِ اپوزیسیونر"نمتسوف" : "وادیم پراخاورف" وکیل خانواده "نمتسوف" به خبرگزاری اینترفکس گزارش داده بود که اشخاصی ناشناس سیاستمدار را در شبکه‌های اجتماعی تهدید کرده بودند و "نمتسوف" به همین دلیل به پلیس مراجعه نموده و این موضوع را گزارش داده بود. در همان زمان اینترفکس به نقل از منبع در اداره پلیس خاطرنشان کرده بود که در جریان بازرسی‌ها مشخص گردید که "نمتسوف" پیش از قتل اظهاراتی را در خصوص تهدیدات عنوان نکرده بود. معاون "نمتسوف" دردومای استانی یاروسلاو "الگا واخرینا" نیز در پایان سال ۲۰۱۴ از تهدیدِ "نمتسوف" در شبکه‌های اجتماعی خبر داده و اظهار کرده بود که در خصوص یک چنین اتفاقی نامه‌ای به پلیس نوشته شده بود. همچنین در 10 فوریه سال ۲۰۱۵ دو هفته قبل از قتل "نمتسوف"، او در مصاحبه با ژورنال "سابیسدنیک" اظهار کرده بود که مادرش نگران او است و بیم آن دارد که به دلیل انتقاداتش از "پوتین" ممکن است او را به قتل برسانند. برخی رسانه‌های ارتباط جمعی روسیه در گزارش خود پیرامون قتل "نمتسوف" به این مصاحبه اشاره کرده بودند. اما ژورنال "سابیسدنیک" پس از مرگ "نمتسوف" نسخه کامل مصاحبه او را منتشر نمود که اپوزیسیونر در آن توضیح داده بود که در خصوص صحبت پیرامون تهدید زندگییش شوخی کرده است. "بوریس نمتسوف" کم‌تر از سه ساعت تا قتل در برنامه‌ای در رادیو "اکو مسکو" حضور داشت. مارش ضد بحران تحت عنوان "بهار"، متهم کردن "پوتین" به راه‌اندازی منازعه مسلحانه در شرق اوکراین، پرونده‌های فساد در خصوص نزدیکان "پوتین" و برگزاری انتخابات سالم از جمله موضوعات مهم اظهارات "نمتسوف" در این برنامه رادیویی بود.

و) گزارشات کارشناسی "نمتسوف" بر علیه "پوتین" و تیم او

پوتین.نتایج: این بروشور از سوی برخی کارشناسان سیاسی، سیاست‌شناسان و روزنامه‌نگاران مورد انتقاد قرار گرفت. آن‌ها منافع مالی را از جمله دلایل و انگیزه‌های "نمتسوف" برای انتشار این بروشور اعلام کردند.

لوژکوف.نتایج: در این بروشور ۱۷ سال حضور "یوری لوژکوف" در پست شهرداری مسکو مورد بررسی قرار گرفت. مشکلات و مسائل مسکو نظیر جرم و جنایت، اکولوژی، خدمات مسکن شهری و فساد در این بروشور تجزیه و تحلیل شده‌اند. مولف با استناد به تصمیمات منتشر شده از سوی شهردار و نتایج آشکار آن‌ها تلاش نمود تا ارتباط فساد بین "لوژکوف" و همسرش را اثبات نماید. "بوریس نمتسوف" به صورت خاص اظهار کرده بود که «فساد در مسکو عملا تمام حوزه‌های زندگی را شامل می‌شود، از رشوه به مقامات بلندپایه دولتی تا اخاذی پلیس و رشوه برای جا دادن کودکان در مهدهای کودک، مدارس و موسسات آموزش عالی، درمان در کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها. در حقیقت، فساد در مسکو از مشکل گذشته و سیستمی شده است.» دانشگاه و دولت روسیه پس از انتشار این گزارش از "نمتسوف" و روزنامه کامرسانت به دادگاه شکایت نموده و خواستار تکذیب شش بخش از این گزارش شده بودند که در نهایت دادگاه خواستار تکذیب یک بخش از شش بخش این گزارش از سوی اپوزیسیونر شد.

پوتین.نتایج.۱۰ سال: "نمتسوف" و "ولادیمیر میلوف" در ۱۴ ژوئن سال ۲۰۱۰ گزارش جدیدی را تحت عنوان "پوتین.نتایج.۱۰ سال" منتشر ساختند. برخلاف گزارش "پوتین.نتایج" که در ۵۰۰۰ نسخه منتشر گردید، گزارش جدید برای انبوهی از خوانندگان در نظر گرفته شده و در یک میلیون نسخه چاپ و منتشر شد. این گزارش بر روی فساد، کاهش جمعیت، نابرابری اجتماعی، وضعیت اقتصادی و وضعیت قفقاز تمرکز داشت.

پوتین.فساد: رهبران حزب آزادی مردم در مارس سال ۲۰۱۱ گزارش کارشناسی مستقلی تحت عنوان "پوتین.فساد" را در خصوص فساد در نزدیکان "پوتین" منتشر ساختند. روسای حزب "ولادیمیر میلوف"، "بوریس نمتسوف" و "ولادیمیر ریژکوف" مولفان این گزارش بوده‌اند.

پوتین.زندگی برده در آشپزخانه کشتی.کاخ‌ها، کشتی‌های تفریحی، اتومبیل‌ها، هواپیماها و دیگر وسایل: "نمتسوف" به همراه "لئونید مارتینیوک" گزارشی را تحت عنوان "پوتین.زندگی برده در آشپزخانه کشتی.کاخ‌ها، کشتی‌های تفریحی، اتومبیل‌ها، هواپیماها و دیگر وسایل" در آگوست سال ۲۰۱۲ منتشر کردند. در این گزارش از دارایی‌ها و اموال متعددی متعلق به "ولادیمیر پوتین" نام برده شد. مولفان این گزارش به این نتیجه رسیده بودند که "پوتین" که محبوبیتش در حال کاهش است، دیوانه‌وار به قدرت چسبیده که دلیل آن ثروت و تجملاتی است که "پوتین" به آن‌ها عادت کرده است و سبک زندگی او با زندگی مونارشیست‌ها در کشورهای خلیج فارس قابل مقایسه است. "دمیتری پسکوف" دبیر مطبوعاتی "پوتین" در واکنش به این گزارش در آگوست سال ۲۰۱۲ اظهار کرده بود که همه دارایی‌هایی که در این گزارش ذکر شده‌اند وجود دارند، اما به شخص رئیس جمهور تعلق ندارند، بلکه در مالکیت هستند.

المپیک زمستانی در نواحی زیرگرمسیری: "نمتسوف" به همراه "لئونید مارتینیوک" در ۳۰ ماه می سال ۲۰۱۳ گزارشی را تحت عنوان المپیک زمستانی در نواحی زیر گرمسیری منتشر نمود. به عقیده مولفان این گزارش، المپیک زمستانی در سوچی یکی از کلاهبرداری‌های بزرگ تاریخ روسیه معاصر بوده است و در این خصوص به انتخاب مکان نامناسب با آب و هوایی زیر‌گرمسیری برای برگزاری المپیک زمستانی، هزینه‌های فراوان بیهوده برای المپیک، اختلاس گسترده منابع دولتی، تاثیر ویرانگر و مخرب بر روی محیط زیست که ناشی از ساخت و ساز تاسیسات و سازه‌ها برای المپیک می‌باشد، بی‌فایده بودن تاسیسات پس از المپیک و غیرممکن بودن استفاده از آن‌ها با هدف واگذاری اشاره می‌کنند. بنابر اظهارات "نمتسوف"، هدف این گزارش رسیدگی به جرم‌هایی است که در ساخت تأسیسات و سازه‌های المپیک انجام گرفته است. او در سپتامبر سال ۲۰۱۳ از رهبران اتحادیه اروپا خواسته بود که تا زمانی که زندانیان سیاسی در روسیه آزاد نشوند، المپیک زمستانی سوچی را تحریم نمایند.

گزارشات دیگر: "بوریس نمتسوف" و "ولادیمیر میلوف" گزارش‌های دیگری را نیز تهیه و تدوین کرده بودند: "پوتین و گازپروم" در سپتامبر سال ۲۰۰۸، "پوتین و بحران" در فوریه سال ۲۰۰۹، "سوچی و المپیک" در آوریل سال ۲۰۰۹. در ماه می سال ۲۰۱۵ نیز گزارشی تحت عنوان "پوتین.جنگ" منتشر گردید که از سوی همفکران و طرفداران "نمتسوف" و بر اساس ماتریال‌ها و نوشتجات او نوشته شده بود.

ز) تلاش طرفداران "بوریس نمتسوف" برای زنده نگه داشتن یاد و خاطره او

اول مارس سال ۲۰۱۵ راهپیمائی یادبود "بوریس نمتسوف" برگزار گردید که بنابر اطلاعات سازمان‌دهندگان آن، ۵۰ هزار نفر و بنابر اطلاعات پلیس، ۲۱ هزار نفر در آن شرکت داشتند. "شمارنده سفید" (یک انجمن غیرتجاری و غیررسمی متشکل از داوطلبانی است که افراد را در میتینگ‌ها و تظاهرات شمارش و اعلام می‌کنند) ازحضور 51600 شرکت‌‌کننده در مراسم یادبود "نمتسوف" خبر داده بودند. پس از قتل "نمتسوف" طرفداران سیاستمدار پیشنهاد داده بودند که پل "بالشوی ماسکوارتسکیی" (Bolshoy Moskvoretsky Bridge) را به نام "نمتسوف" نامگذاری و یک بنای یادبود برای او ایجاد نمایند. اما مقامات مسکو از انجام این پیشنهادات امتناع می‌ورزیده‌اند. در محل قتل اپوزیسیونر "یادبود مردمی پل "نمتسوف" ایجاد گردید که گل‌ها، تصاویر، پلاکاردها و پرچم‌های روسیه در آن جا گذاشته می‌شدند. این محل ("یادبود مردمی پل "نمتسوف") مرتبا از سوی ادارات و سازمان‌های خدمات شهری از بین می‌رفت، اما این محل هر بار توسط فعالان در مدت بیش از 2.5 سال بازسازی گردید. به علاوه، فعالان در ماه سپتامبر سال ۲۰۱۵ بنای یادبود "نمتسوف" را در مقبره او در قبرستان ترایکوروفسک در مسکو قرار دادند. این اقدام به روز تولد "نمتسوف" اختصاص داشت. بنای یادبود گرانیتی بخشی از پل "بالشوی ماسکوارتسکیی" در مسکو در نزدیکی کرملین را نشان می‌دهد که "نمتسوف" بر روی آن در ۲۷ فوریه سال ۲۰۱۵ به قتل رسید. در کنار کتیبه "نمتسوف" پنج سوراخ قرار دارد که یادآوری می‌کند که او با پنج گلوله کشته شده است.

در ۲۷ فوریه سال ۲۰۱۶ تظاهرات یاد بود "نمتسوف" در مسکو انجام شد که بنا بر اطلاعات شمارنده سفید، تقریباً ۲۴ هزار نفر و بنابر اطلاعات پلیس ۷.۵ هزار نفر در آن شرکت داشتند. "ایلیا یاشین"، "ولادیمیر کارامورزا" و "میخائیل کاسیانوف" از جمله کسانی بوده‌اند که در این گردهمایی شرکت داشتند. تظاهرات یادبود در دیگر شهرهای روسیه سنت‌پترزبورگ، نیژنی‌‌نووگورود، وارونژ، یاروسلاوسک،کمروف، ناواراسییسک و در برخی شهرهای خارج از روسیه نظیر کیف، ویلنیوس و در دیگر شهرها نیز برگزار گردید. در ۲۳ نوامبر سال ۲۰۱۶ دومای شهری نیژنی‌‌نووگورود با اکثریت آرا طرح زنده نگه داشتن یاد و خاطره "نمتسوف" را به تصویب رساند. در ابتدا در خصوص نصب لوح یادبود بر در خانه شماره ۱۳4 در خیابان آگرونامیچسکیی تصمیم‌گیری شد. در ۷ سپتامبر سال ۲۰۱۷ در مسکو در خانه شماره ۳ در خیابان مالایا اوردینکا که  "بوریس نمتسوف" طی سال‌های اخیر در آن جا زندگی می‌کرد، با اصرار و پافشاری و هزینه ساکنان خانه لوح یادبود به احترام یاد و خاطره سیاستمدار نصب گردید. اما فعالین جنبش SERB (جنبش آزادی روسیه) به این دلیل که معتقد بودند این لوح به صورت غیرقانونی نصب گردیده است، در ۱۲ سپتامبر همان سال آن را کنده و به اداره پلیس بردند. این لوح یادبود مجددا در ۱۵ مارس سال ۲۰۱۸ پس از مجوز شهرداری مسکو و کسب رضایت از سوی همه ساکنان خانه نصب گردید.

ح) جانبداری شدید "بوریس نمتسوف" از تصویب فهرست "مگنیتسک"

"نمتسوف" از سال ۲۰۱۰ به شکل جدی به دنبال تصویب فهرست "مگنیتسک" در اتحادیه اروپا و آمریکا بود، فهرستی که شامل تحریم‌های شخصی بر علیه کسانی بود که به نقض حقوق بشر و نقض اصل حاکمیت قانون متهم شده بودند. "نمتسوف" در ۱۶ نوامبر سال ۲۰۱۰ در مراسم یادبود "سرگی مگنیتسک" در کنگره آمریکا سخنرانی نمود. او پیشنهاد داده بود که همزمان با تصویب فهرست "مگنیتسک"، اصلاحیه‌های منسوخ "جکسون-ونیک" در خصوص روسیه نیز لغو گردد. در ۱۶ نوامبر سال ۲۰۱۲ مجلس نمایندگان کنگره آمریکا فهرست "مگنیتسک" را به تصویب رسانده و اصلاحیه‌های "جکسون-ونیک"  را لغو نمودند.

ط) موضع اپوزیسیونر پیرامون یورومیدان، بحران کریمه و منازعه مسلحانه در شرق اوکراین

"بوریس نمتسوف" در دسامبر سال ۲۰۱۳ به شکل جدی از یورومیدان اوکراین حمایت نمود. او با شعار "اوکراین - ما با تو هستیم" به سمت ساختمان سفارت اوکراین در روسیه حرکت نمود. "نمتسوف" در زمان بحران کریمه به شدت از روسیه به دلیل سیاست خارجی آن در قبال اوکراین انتقاد نمود. در مارش‌های صلح بر علیه جنگ با اوکراین در ۱۵ مارس و در ۲۱ سپتامبر سال ۲۰۱۴ و نیز در کنگره "اوکراین-روسیه: گفتگو" که در 25-24 آوریل سال ۲۰۱۴ در کیف برگزار شده بود حضوری فعال داشت. در سپتامبر سال ۲۰۱۴ او با صدور بیانیه‌ای خواستار توقف ماجراجویی‌های نظامی، خروج نیروهای روسی از خاک اوکراین، توقف حمایت تبلیغاتی، مادی و نظامی از طرفداران جمهوری‌های خودخوانده "دونتسک" و "لوگانسک" شد.

ی) "بوریس نمتسوف" و اسلامگرایان

"نمتسوف" در سال ۲۰۰۷ در مصاحبه با ژورنال اکسپرت اظهار کرده بود که همه اقدامات رئیس جمهور "پوتین" با هدف افزایش نرخ رشد جمعیت اساساً در مناطقی انجام می‌گیرند که مسلمانان در آن مناطق ساکن هستند. به عقیده او، این روند توازن ملی را برهم زده و برای آینده روسیه فوق العاده خطرناک است. این اظهارات موجب گردید که نمایندگان صاحب نفوذ در دنیای اسلام "بوریس نمتسوف" را به فوبیای اسلامی یا اسلام ستیزی متهم سازند. "نمتسوف" در مصاحبه با اسلام نیوز اظهار کرده بود که برداشت نادرستی از اظهارات او شده است و او نمی تواند اسلام‌ستیز باشد، زیرا فرزندان خود را دوست دارد (مادر دختر بزرگ او "ژانا" تاتاری است).

پس از تیراندازی تروریست‌های اسلام‌گرا در ژانویه سال ۲۰۱۵ در پاریس به سمت کاریکاتوریست‌های روزنامه فرانسوی شارل ابدو، "بوریس نمتسوف" در وبلاگ خود در سایت "اکو مسکو" در ماه ژانویه، هجو و توهین کاریکاتوریست‌ها را توجیه و تاکید نمود که هجو حتی استهزاء‌آمیز آن نیز گناه نیست. او همچنین اظهار کرده بود که اسلام در قرون وسطا قرار داشته و آنچه را که رخ داده بود را "تفتیش عقاید مذهبی اسلامی" نامید. در ۸ مارس سال ۲۰۱۵ رئیس جمهور چچن "رمضان قدیروف" اظهار کرد که قتل "نمتسوف" ممکن است به دلیل اظهارات بی‌ملاحظه او در خصوص مسلمانان رخ داده باشد. اضافه می‌کنیم که "زائور دادایف" ستوان گردان سابق وزارت کشور چچن در بازجویی‌ها در مارس سال ۲۰۱۵ اظهار کرده بود که "نمتسوف" را به دلیل اظهارات ناخوشایند و نامطلوبش پیرامون اسلام و مسلمانانی که در روسیه زندگی می‌کنند کشته است. بنابر اظهارات "دادایف"،  قتل به دلیل تمسخر اسلام برنامه‌ریزی شده بود، اما بلافاصله پس از آن، "دادایف"، وکلای او و مدافعان حقوق بشر اظهار کردند که این اعترافات پس از به کارگیری شکنجه بر علیه او صورت گرفت.

محسن حمیدی - کارشناس مسائل آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی، مترجم زبان روسی، عضو شورای علمی موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر