دکتر زهرا محمدی: ایران و روسیه در بسیاری از حوزه‌های فرهنگی چون ادبیات، سینما، توریسم فرهنگی، موسیقی و ... امکان گفتگو و برقراری رابطه دارند. اما مسأله اینجاست که روابط بین دو کشور بیشتر بر حوزه‌های اقتصادی، نظامی و سیاسی متمرکز است ... دلیل اصلی نداشتن رابطه فرهنگی مطلوب، به نظر من، عدم شناخت صحیح یکدیگر است .. در این راستا، گفتگو، نخستین گام تقویت روابط فرهنگی است. گفتگوی مؤثری که می بایست در سطوح غیر دولتی و میان دو ملت و سازمان‌های مردم‌نهاد آنها برقرار شود ... نباید فراموش کرد که حتی تاجران و سیاستمدارانی که شناخت فرهنگی صحیحی از طرف مقابل دارند، به تفاهمات ماندگارتر و بنیادین‌تری نیز دست خواهند یافت ...

 
ایراس: ارزیابی شما از روابط فرهنگی فعلی ایران و روسیه چیست؟
 
دکتر محمدی: اگر بخواهم نگاهی بی‌طرفانه داشته باشم، باید بگویم فرهنگ هرگز اولویت نخست سیاست‌گذاران ایران و روسیه نبوده است. هر چند در مقایسه با گذشته، امروز وضعیت مطلوب‌تری در روابط فرهنگی دو کشور وجود دارد، اما آنچه هست، با توجه به ظرفیت ها و آنچه می‌توانست باشد، بسیار ناچیز به نظر می‌رسد. بدین معنی که فرهنگ ایران در روسیه و فرهنگ روسیه در ایران مخاطب عام ندارد.
 
ایراس: چه فرصت‌ها و امکان‌هایی برای گسترش این روابط وجود دارد و چرا این فرصت‌ها و ظرفیت‌ها تبدیل به زمینه‌های عینی همکاری نشده است؟ مشکل یا مشکلات  موجود در این زمینه چیست؟
 
دکتر محمدی: ما در بسیاری از حوزه‌های فرهنگی، چون ادبیات، سینما، توریسم فرهنگی، موسیقی و ... امکان گفتگو و برقراری رابطه داریم. اما مسأله اینجاست که روابط بین ایران و روسیه – هر چند ظاهرا عادی و حتی مثبت به نظر می‌رسد – بیشتر بر حوزه‌های اقتصادی، نظامی و سیاسی متمرکز است. دلیل اصلی نداشتن رابطه فرهنگی مطلوب، به نظر من، عدم شناخت صحیح یکدیگر است. منظور از شناخت، شناختی مستند و مبتنی بر دانش عینی یا اطلاعات اثبات‌شده تاریخی است. در دوره‌های مختلف تاریخی یا مسائل ایدئولوژیک سد راه روابط دو ملت بوده‌اند یا تبلیغات، یا بحران‌های سیاسی و اجتماعی. همین امر، نوعی سوء تفاهم تاریخی نسبت به یکدیگر  در میان دو ملت و حتی دولتمردان را شکل داده است. تا کنون تلاشی نیز برای رفع این سوء تفاهم‌ها و روشنگری در زمینه مسائل تاریخی – که با شایعات آمیخته شده - صورت نگرفته است؛ و البته مهمترین سد راه روابط، ابزار بسیار مهم و کلیدی زبان است که بهره‌مندی هر دو ملت از این ابزار در سطح مطلوبی قرار ندارد.
 
ایراس: یکی از ابزارهای مهم توسعه روابط فرهنگی گسترش تبادلات علمی، پژوهشی و آموزشی است، به نظر می‌رسد سهم ایران و روسیه از این تبادلات بسیار ضعیف است. به نظر شما دلیل این ضعف چیست؟
 
دکتر محمدی: همان مسأله زبان که در پاسخ به پرسش قبلی مطرح کردم، اینجا نیز موضوعیت دارد. طی سال‌های حکومت شوروی، جامعه علمی روسیه، چنان خودکفا و از جهاتی نیز چنان بسته بود که تعامل به زبانی غیر از زبان روسی برایش غریب می‌نمود. با ساختارهای موجود در نظام شوروی، نیاز چندانی نیز به زبان‌دانی – جز در رشته‌های خاص و بسیار مرتبط با دانش زبانی – احساس نمی‌شد. جامعه علمی ایران نیز زبان انگلیسی و در درجه بعد دیگر زبان‌های اروپای غربی را به عنوان زبان تعامل با جهان برگزیده است. همین امر، مانع نخست برقراری روابط آکادمیک میان دو کشور بوده است. البته در سال‌های اخیر، با توجه به گرایش دانشگاه‌های روسیه به زبان انگلیسی، فصل مشترکی در روابط آکادمیک آغاز شده و هم‌اکنون نیز در چارچوب اتحادیه دانشگاه‌های برتر ایران و روسیه، همکاری‌های مشترک در رشته‌های مختلف آغاز شده که نویدبخش آینده‌ای روشن‌تر است.
 
ایراس: در چه عرصه‌های جدیدی می‌توان به عمق‌بخشی و غنای روابط فرهنگی دو کشور پرداخت؟
 
دکتر محمدی: گفتگو، نخستین گام تقویت روابط فرهنگی است. گفتگوی مؤثر باید در سطح غیر دولتی و میان دو ملت و سازمان‌های مردم‌نهاد آنها برقرار شود. گفتگوی اقوام دو کشور می‌تواند در بسیاری زمینه‌ها راهگشای روابط فرهنگی باشد، چرا که عناصر فرهنگی قومیت‌های ایران و روسیه، برای هر مخاطبی جذابیت‌های بسیاری دارد.
 
گفتگو میان مورخان دو کشور نیز از ضروریات رابطه فرهنگی است.
 
سینما، یکی از حلقه‌های گم‌شده روابط دو کشور است. نباید تنها به معرفی چند فیلم ایرانی در روسیه و بالعکس بسنده کرد و از موفقیت‌های به‌دست آمده بسیار راضی بود. سینماگران ایران و روسیه می‌توانند راه‌های تازه‌ای برای به اشتراک‌گذاشتن تجربیاتشان بیابند.
 
ادبیات نیز، همیشه هموارترین راه و حتی کم‌دردسرترین راه برقراری روابط بوده است که تأثیرگذاری طولانی‌مدت نیز دارد. اگر جریان تازه‌ای در ترجمه آثار ادبی دو کشور آغاز شود، می‌توان به آینده بهتری در روابط فرهنگی امید داشت.
 
ایراس: اساسا روابط فرهنگی دو کشور می‌تواند چه تغییری در دیگر عرصه‌های روابط دو کشور ایجاد کند؟
 
دکتر محمدی: فرهنگ، پایه و اساس هر نوع رابطه انسانی است، حتی اگر توسط مؤلفه‌های اقتصادی و سیاسی به حاشیه رانده شود. بی‌تردید تاجران و سیاستمدارانی که شناخت صحیح فرهنگی از طرف مقابل دارند، به تفاهمات ماندگارتر و بنیادین‌تری نیز دست خواهند یافت.
 
ایراس: چگونه می‌توان روابط فرهنگی دو کشور را به فرصت‌ها و منافع اقتصادی دو ملت پیوند داد و به عبارتی به اقتصادی‌سازی روابط فرهنگی دو کشور پرداخت؟
 
دکتر محمدی: توریسم فرهنگی یکی از حوزه‌هایی است که فرهنگ و اقتصاد را به هم پیوند می‌دهد. نسل جوان ایران و روسیه، هم توریست‌های فرهنگی خوبی خواهند بود و هم سفیران فرهنگی قابل استنادی. قابلیت‌های ایران و روسیه در پذیرش توریست فرهنگی آنقدر زیاد است که نیاز به توضیح بیشتر ندارد.
 
 ایراس: چشم‌انداز آینده‌ی روابط فرهنگی دو کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
 
دکتر محمدی: امیدوارانه. هر چند عوامل بسیاری در این روابط تأثیرگذار خواهند بود. درباره آنچه در روسیه رخ خواهد داد، نمی‌توان پیش‌بینی یا آرزویی کرد. اما درباره ایران، می‌توان امیدوار بود که با تداوم نگاه‌های گفتگومحور، معتدل و روشن، روابط فرهنگی با دیگر کشورها نیز به تعادل خواهد رسید.
 
 ----------
مصاحبه کننده: رقیه کرامتی نیا

منبع: ایراس