ايران از لحاظ موقعيت ژئواستراتژيک و ژئواکونوميک در منطقه خاورميانه شرايط بسيار خوبي را به خود اختصاص داده است. 6 هزار کيلومتر مرز مشترک خشکي با کشورهاي افغانستان، پاکستان،ترکمنستان، ترکيه، آذربايجان، عراق و 2700 کيلومتر مرز آبي يکي از مزايايي است که پيش روي تجارت و اقتصاد ايران قرار دارد که اگر از اين موقعيت راهبردي به درستي بهره ببريم مي‌توانيم در کنار روابط گرم سياسي از مزيتهاي سرشار اقتصادي در فضايي برد - برد نيز بهره مند شويم. در کنار اين موضوع مي‌توان به گستره قشر جوان و تحصيل کرده کشور اشاره کرد که با جهت دهي مناسب اين پتانسل در کنار اهرم‌هاي ديگر مي‌توانيم چشم انداز روشني را براي اقتصاد کشور ترسيم کرده و انتظار جهشي چشمگير در تجارت و اقتصاد کشور را اميد داشته باشيم. در اين خصوص با دکتر پدرام سلطاني نائب رئيس اتاق ايران به گفت و گو نشستيم که در ادامه مي‌خوانيد.

دکتر سلطاني در خصوص مزيت‌هاي اقتصادي کشور براي توسعه تجاري ايران اظهار کرد: قبل از هر چيز بايد بدانيم که مزيت‌هاي اقتصادي هر کشور، مزيت‌هايي هستند که مي‌توان آنها را به مزيت‌هاي رقابتي تبديل کرد و در نهايت توليد کالا را به بازارهاي جهاني عرضه کرد.

وي در ادامه افزود: مزيت‌هاي اقتصادي يک کشور طبيعتا در چند بخش قابل بررسي و شمارش است که اين بخش‌ها عبارتند از 1) مزيت‌هاي وابسته به منابع و ذخاير مانند نفت و گاز و منابع معدني 2) مزيت‌هاي وابسته به اقليم (اعم از وضعيت آب و هوايي، ميزان آفتاب، درجه حرارت و ...) 3 ) مزيت‌هاي وابسته به موقعيت ( کدام کشور در کدام منطقه واقع شده، چه تعداد جمعيت دارد؟ درآمد سرانه متوسط اين جمعيت چقدر است؟ چه دسترسي‌هايي به دريا دارد؟ چه دسترسي‌هايي از نظر زميني و ريلي دارد؟ و موضوعاتي از اين قبيل) 4) مزيت‌هاي جمعيتي و منابع انساني ( ميزان جمعيت چقدر است و تنوع جنسي و سني در چه بازه اي است؟ ميزان تحصيلات در چه سطحي قرار دارد؟ ميزان مهارت‌ها چگونه است؟)5) مزيت‌هاي علمي، دانشي و فناوري: درجه علمي‌و توسعه يافتگي کشور چقدر است؟ چقدر از ظرفيت خود را صرف توليد دانش مي‌کند؟ چقدر توليد دانش کاربردي مي‌کند؟

نائب رئيس اتاق ايران در ادامه تصريح کرد: اين‌ها اقسام مزيت‌هايي است که يک کشور مي‌تواند داشته باشد. کشور ما در مزيت‌هاي ابتدايي همچون ذخاير، منابع، اقليم و موقعيت در شرايط خوبي به سر مي‌برد. در کنار اين عوامل به منابع انساني هم که مي‌رسيم ظرفيت‌هايي وجود دارد که قابل توسعه و قابل بهره برداري هستند.

وي مي‌گويد: البته اين در حالي است که در خصوص خلاقيت، نوآوري و فناوري که با ظرفيت‌هاي انساني گره مي‌خورد فاصله زيادي داريم. به عقيده دکتر سلطاني اگر طي سال‌هاي آتي جهت گيري مناسبي داشته باشيم و به درستي حرکت کنيم، مي‌توانيم در آن بخش‌ها هم ظرفيت مناسبي پيدا کنيم.

وي اظهار کرد: تا به اينجاي کار ما بيشتر به موارد اوليه‌اي که اشاره شد تکيه کرديم و تمرکز خود را بر روي آن موارد گذاشتيم و به اين ترتيب است که اقتصاد ما با اين ويژگي‌ها شناخته شده است.

سلطاني مي‌گويد: در دنيا به کشوري معرفي شديم که نفت و گاز داريم و با استفاده از فروش اين کالاهاي استراتژيک، سرمايه‌گذاري‌هايي در بخش پايين دست و بالا دست گاز، توليد برخي از مواد شيميايي صورت داده‌ايم. در طرف ديگر منابع متنوعي داريم که با بهره برداري از آنها و توليد محصولات معدني در اين بخش هم پيشرفت‌هايي را داشته‌ايم.

وي مي‌گويد: با توجه به اقليم و شرايط جغرافيايي کشورمان محصولاتي از جمله زعفران، پسته، خشکبار و ميوه‌هايي به عمل مي‌آيد که با صادر کردن اين محصولات هم امتيازهايي به دست مي‌آوريم. به گفته سلطاني موقعيت‌هاي خاصي نيز داريم که اين موقعيت‌ها شرايط حمل و نقل و ترانزيتي را به ما داده است. البته نکته اي که در اين ميان وجود دارد اينست که به دليل پيچيدگي قوانين و مقررات بسيار کم تر از ظرفيت‌هاي کشور استفاده مي‌کنيم. وي در ادامه تصريح کرد: مزيت‌هاي موقعيتي و فرهنگي که ايران را جاي مناسبي براي گردشگري کرده است در اين بخش هم به دليل پيچيدگي مقررات و محدوديت‌ها با حداکثر 10 درصد از ظرفيت خود کار مي‌کنيم.

سلطاني در خصوص اينکه بخش عمده‌اي از صادار‌ت 41 درصدي که اخيرا اعلام شده مربوط به کالاهاي واسطه‌اي و مواد خام است تصريح کرد: اين واقعيت کشور ماست. درجه توسعه يافتگي اقتصاد ما در اين حد است و سال‌ها هم در همين حد نوسان مي‌کند و درجا مي‌زند. هرچقدر اقتصادي توسعه يافته تر شود و از اقتصاد متکي به منابع به سمت اقتصاد متکي بر خلاقيت حرکت کند پيشرفت‌هاي بيشتري را شاهد هستيم .

وي مي‌گويد: ما در اقتصاد متکي بر منابع گير کرده‌ايم و نهايت هنر ما طي اين سال‌ها اين بوده که بتوانيم در برخي بخش‌ها کارايي و بهره وري حاصل کنيم و با ورود تکنولوژي و فناوري تغييراتي را ايجاد کنيم. به طور مثال در کنار استخراج گاز طبيعي محصولات پتروشيمي‌هم بگيريم يا در استخراج معادن کميت را بالا برده و کيفيت را کنترل کنيم و بهبود ببخشيم.

دکتر سلطاني در ادامه مي‌گويد: صادرات منشا و برخاسته از توليد است. اين در حالي است که ما در بخش‌هاي ديگر صنعت توليدي آنچناني با کيفيت و قيمت‌هاي رقابتي نداريم و طبيعي است که صادرات ما بيشتر به سمت محصولات خام محصولات معدني، صنايع معدن پايه و صنايع پتروشيمي‌ سوق پيدا مي‌کند.

وي درباره مشکلاتي که در پايين دست صنعت پتروشيمي‌در خصوص تامين مواد اوليه پتروشيمي ‌وجود دارد و صادرات مواد اوليه به کشورهاي ديگر و رقابت پذيري بين توليد کنندگان پايين دست صنعت پتروشيمي‌کشور و توليد کنندگان کشورهاي ديگر تصريح کرد: براي توسعه صنايع پايه پتروشيمي‌يعني حرکت از گاز طبيعي به سمت توليدات محصولات پتروشيمي‌سرمايه‌گذاري خوبي کرديم اما قطعه بعدي ريل يعني حرکت توسعه صنايع پتروشيمي‌به سمت پايين دستي را کامل نکرده‌ايم. دولت در اين بخش هيچ استراتژي و برنامه‌اي ‌ندارد و هيچ مزيتي را به وجود نياورده است و به دليل اينکه مزيت در صنايع پتروشيمي ‌است و در پايين دست براي آن تمهيدي انديشيده نشده بنابراين براي واحدهاي پتروشيمي‌به صرفه است که اين محصولات را صادر کنند تا بخواهند به توليد داخلي به قيمت‌هاي داخلي بفروشند.

دکتر پدرام سلطاني در ادامه مي‌گويد: زماني که مجتمع‌هاي پتروشيمي‌اقدام به فروش محصولات خود به داخل کشور مي‌کنند به دليل اينکه بايد ماليات معاف از ارزش افزوده و ماليات بر درآمد را پرداخت کنند ( قوانيني که در صادرات از آن‌ها معاف هستند) قيمت‌هاي بالاتري براي توليد کنندگان داخلي تعريف مي‌کنند و اين جاست که توليدکنندگان پايين دست اين صنعت در همين ابتداي کار يک قدم عقبتر از توليد کنندگان خارجي هستند و بالطبع قيمت تمام شده محصولات آنها بالا تر مي‌رود و رقابت پذيري کالاهاي ايراني با همتايان خارجي کم مي‌شود و اين علت باعث مي‌شود ارز آوري توليدکنندگان ايراني از رينگ‌هاي صادراتي کم شود و در نهايت نمي‌توانند دانش فني، ماشين آلات،‌ تکنولوژي و ... را به روز کرده و با گذشت زمان به راحتي از صحنه‌هاي جهاني و بين‌المللي حذف خواهند شد.

وي افزود: نکته ديگر که مي‌توان از آن ياد کرد پرستيژ صادراتي اين مجتمع‌هاست که در صورت فروش داخلي پرستيژي براي آنها تعريف نمي‌شود و اين هم يکي ديگر از عواملي است که عرضه به کشور‌هاي خارجي را جذاب‌تر مي‌کند.

نائب رئيس اتاق ايران در آخر تصريح کرد: من بارها اعلام کردم اگر مي‌خواهيم صنايع پايين دستي پتروشيمي‌ما رشد کند بايد صادرات محصولات پتروشيمي‌به کشورهاي خارجي معاف از ماليات نباشد تا به اين ترتيب انگيزه آنها براي صادر کردن برابر با عرضه در بازارهاي داخلي باشد تا به اين ترتيب صنايع پتروشيمي به فکر توسعه صنايع پايين دست خود بيفتند يا حداقل در بازارهاي داخلي هم با قيمت‌هاي مناسب‌تري به توسعه محصولات خود بپردازند.

منبع: مردم سالاری