جلگه ی خزر شامل حاشیه باریک جنوبی دریای خزر است که بلا فاصله بعد از دریا شروع شده و امتداد آن تا پایکوههای شمالی البرز و شرقی تالش می رسد طول  جلگه ی خزر حدود 500 کیلو متر در امتداد مداری و عرضی آن در طول خود از آستارا تا بستر اترک همواره متغیر بوده و غالبا کمتر از 20 کیلومتر می باشد .

جلگه ی خزر به طور کلی از آبرفت گذاری رودها در حاشیه دریای خزر بوجود آمده است . سطح هموار و یکنواخت از ویژگی های آن است شیب آن بسیار آرام و از پایکوهها به سمت دریای خزر است گاهی شیب آنقدر کم می شود که آبهای جاری با توجه به بافت ریز رسوبها باتلاقهایی را بوجود می آورد .

ارتفاع مطلق جلگه خزر در کناره خط ساحلی 26- متر ودر پایکوهها اندکی بالاتر از سطح آزاد آبها ست.

تحول ساختمانی البرز شمالی (واحد گرگان – رشت )

واحد گرگان – رشت توسط گسل البرز , گسل لاهیجان و گسل تالش از واحد البرز مرکزی جدا می شود در واحد گرگان – رشت رسوبهای  پره کامبرین تا عهد حاضر برونزد یافته اند از رسوب های پره کامبرین می توان به شیست های کمی دگرگون شده جنوب گرگان اشاره کرد که در زیر سنگهای متعلق به کامبرین زیرین قرار گرفته اند در بخش غربی واحد گرگان – رشت سنگهای ائوسن و الیگوسن وجود ندارد و رسوبهای میوسن (رسوب های مولاسی ) با ناپیوستگی دگر شیب روی رسوبهای کرتاسه قرار دارند .

(چگونگی شکل گیری و تحول جلگه خزر )

جنس سنگها در زیر جلگه گرگان از نوع سنگ های شیستی است و روی آن را لایه های آبرفتی با ضخامت زیاد می پوشاند . هوبر (1957) جنس سنگ بستر جلگه گرگان را از تشکیلات قبل از میوسن می داند که توسط رسوبهای جدیدتر دریای خزر پوشیده شده اند. همچنین پیلگر نیز عقیده دارد که سواحل پست دریای خزر از نظر زمین ساختی جزء منطقه خارجی ایران است و در آن رسوبگذاری در حال فرو رو صورت گرفته است (اونق 1369) با توجه به مطالب فوق و ویژگیهای چینه شناسی رسوب های ساحلی  ,چنین تصور می شود که جلگه کنونی ایران در ساحل خزر در اوایل دوران دوران چهارم یا وجود نداشته و یا حداقل بسیار محدود تر از زمان حال بوده است . پس از استتقلال و تثبیت نسبی این چاله به عنوان سطح پایه رودخانه های مجاور عوامل فرسایش آبهای روان از اواخر دوران سوم تا زمان حال , رسوبهای تخریبی و شستشو یافته حوضه آبگیر خود را به تدریج در آن انباشته و در طول زمان جلگه کنونی را به وجود آورده اند .

(سیستم های شکل زایی )

به استثنای نوار ساحلی که فرایند دریایی منشا تشکیل عوارض مختلف می باشد در فضای جلگه خزر اعتدال آب وهوا موجب شده تا همانند سایر قلمروهای معتدل سیستم های شکل زایی از حالت اعتدال برخوردار باشند از اینرو تنوع شکل در این قلمرو دیده نمی شود . تحت تاثیر نقش تعدیلی دریای خزر متوسط دمای سردترین ماه سال در تمام ایستگاه ها بالاتر از صفر ( بین 6 تا 8 درجه سانتیگراد ) است . تعداد روز های یخبندان در سراسر جلگه کم است . هر چند حداقل مطلق دما  گاهی تا 13 درجه سانتی گراد زیر صفر تنزل می کند (رشت 12- ,گرگان 5/9- درجه سانتی گراد ) است ولی به جهت کوتاه بودن زمان و ملایم بودن زمستان یخبندان تاثیر چندانی ندارد (علیجانی,1375) تحت تاثیر همین د مای تابستان ها نیز خیز شدیدی ندارند .

   عوامل موثر در شکل گیری شهر های جلگه ای کدامند ؟

·         شرایط مساعدی را از نظر استقرار سکونتگاهها و راههای ارتباطی وجود دارد .

·   دارای شرایط جغرافیایی (آب سطحی و زیرزمینی ,خاک,پوشش گیاهی و...)خوب و مساعد هستند

·   طراحی و برنامه ریزی در جلگه ها نسبت به تیپهای دیگر از دشواریهای به مراتب کمتری بر خوردار است

·   جلگه ها بخصوص در مناطق معتدل و مرطوب کمتر از بقیه تیپهای شهری دچار حوادث طبیعی ژئومورفیک می شوند .