به دنبال سفر ریاست جمهوری به سمنان در سی‌و‌یکم فروردین‌ماه و طرح موضوع انتقال آب دریای خزر به استان سمنان و فلات مرکزی ایران به عنوان مطالبه اصلی مردم استان، بار دیگر ابهامات و پرسش‌هایی در افکار عمومی در خصوص اجرای این طرح مطرح شد و این امر با چالش‌هایی همراه بود. از آن‌جا که برخی از جریان‌ها در مخالفت با اجرای این طرح، ابهاماتی را در فضاهای رسانه‌ای و سیاسی کشور ایجاد کرده‌اند، رییس شورای شهر سمنان دکتر همتی در گفتگو با دکتر ربیعی، مدیرعامل بنیاد آب خزر، به برخی از پاسخ‌ها و اشکالات مطرح‌ شده در این حوزه پرداختند. آن‌چه در پی می‌آید مشروح این گفتگوست.
 
1- مطالعات اجرای طرح انتقال آب خزر به استان سمنان از چه سالی آغاز شد و آیا در حال حاضر مطالعاتی جامع برای اجرای آن صورت گرفته است؟

این طرح یک ‌بار در سال‌های 89 و 90 توسط قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا مورد مطالعه قرار گرفت و بر اساس آن در سال‌های 91 و 92 عملیات اجرایی آن انجام شد لیکن به دلایل سیاسی و به بهانه ناکافی بودن مطالعات و کم‌اطلاعی مدیران ذیربط از جزئیات طرح و به تعبیر پرفسور کردوانی لجبازی برخی از عناصر محیط‌ زیست به تعطیلی کشانده شد و مجددا در سال 93 توسط شرکت مشاورین مهاب قدس وابسته به وزارت نیرو بازنگری و در سیر مراحل تصویب در وزارتخانه قرار گرفت؛ ولی همچنان به قول پرفسور کردوانی این لجبازی‌ها ادامه دارد و امید است با تأکید ریاست محترم جمهور و قول مساعد ایشان در سفر اخیر به سمنان ظرف چند هفته آینده به این مسئله خاتمه داده شود.

2- آیا در دنیا از آب‌های غیرمتعارف(آب‌های دریاها و دریاچه‌ها) برداشت و استفاده می‌شود و شیرین‌سازی آب در حوزه دریای خزر سابقه دارد؟

در حوزه خلیج فارس، عربستان 6 میلیارد مترمکعب و امارات 5/2 میلیارد مترمکعب و کویت 1 میلیارد مترمکعب سالیانه از آب دریا برداشت، شیرین‌سازی و استفاده می‌کنند. در حوزه دریای خزر، ترکمنستان و قزاقستان سالیانه بیش از 18 میلیون متر مکعب از آب دریا را شیرین‌سازی نموده و متأسفانه پساب آن را که دارای شوری 2/5 برابری است به این دریا برمی‌گردانند.

کشورهای آمریکا و اسپانیا به ترتیب 6 و 8/3 میلیارد مترمکعب از این آب‌های اقیانوس ها را برداشت و شیرین‌سازی می‌کنند. استرالیا و بسیاری ازکشورهای اروپایی نیز چنین رویه‌ای را دنبال می‌نمایند.
 
3- میزان آب برداشتی از دریای خزر در این طرح چقدر خواهد بود و این برداشت چه اثراتی بر سطح آب این دریا خواهد داشت؟

وزارت نیرو قصد دارد سالیانه 200 میلیون مترمکعب از آب دریای خزر را به فلات مرکزی ایران منتقل نماید. این میزان برداشت سالیانه از 78 هزار میلیارد مترمکعب آب دریای خزر، معادل برداشت 2 سی‌سی آب از یک منبع 780 لیتری در طول یک سال و یا برداشت نیم میلی‌متر آب به مدت هزار سال از سطح 386 هزار کیلومتر مربع مساحت این دریاچه می‌باشد.

در حالی که سالیانه 275 میلیارد مترمکعب آب شیرین بجز نزولات آسمانی از طریق 130 رودخانه وارد دریای خزر می‌شود.
 
4- پساب ناشی از شیرین‌سازی آب دریای خزر چه سرنوشتی خواهد داشت و آلودگی محیط‌ زیستی ناشی از برگشت آن به دریا و به خصوص تالاب‌ها را چگونه توجیه می‌کنید؟

اولا فاصله محل آب‌گیری و آب‌شیرین‌کن‌ها با تالاب‌های حفاظت‌شده مثل تالاب راغمرز 16 کیلومتر و تا تالاب میانکاله 25 کیلومتر و تالاب گرگان(آشوراده) 108 کیلومتر می‌باشد. ثانیا نمک حاصل از 200 میلیون مترمکعب شیرین‌سازی که معادل است با 0.00025 درصد از 78 هزار میلیارد مترمکعب حجم مخزن خزر، مقداری نیست که آب دریا را شور نماید؛ در حالی که سالیانه 275 میلیارد مترمکعب آب شیرین از طریق 130 رودخانه(بجز نزولات آسمانی) وارد دریا می‌شود. اما باید توجه کرد که در این طرح، هیچ‌گونه پسابی به دریا بازگردانده نمی‌شود. بلکه با استفاده از تکنولوژی‌های جدید، این پساب فرآوری شده و عناصر ارزشمندی مثل سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و ده‌ها عنصر مفید دیگر از آن استحصال می‌گردد و به تولید ارزش افزوده در کشور کمک کرده و نزدیک به هزار شغل پایدار برای ساحل‌نشینان شمال کشور ایجاد می‌کند.
علاوه بر آن با اجرای این طرح می‌توان از ورود پساب سایر کشورهای حوزه خزر نیز جلوگیری نمود.
 
5- آیا آب تهیه شده از طریق این طرح برای مصارف شرب، صنعت و کشاورزی توجیه اقتصادی دارد؟

هزینه انتقال آب از دریاچه خزر به استان‌های واقع در فلات مرکزی ایران(سمنان، قم، اصفهان، یزد، خراسان جنوبی) برای هر مترمکعب 3500 تا 5000 تومان برآورد شده در حالی که انتقال هرمترمکعب آب از خلیج فارس بین 10 تا 12 هزار تومان هزینه دارد؛ چرا که هزینه شیرین‌سازی آب خزر یک ‌سوم هزینه شیرین‌سازی آب خلیج فارس است.

 بر اساس برآوردهای سازمان فضایی آمریکا(ناسا) کشورهایی همانند ایران تا سال 2050 میلادی، یازده ‌برابر وضع موجود دچار خشکسالی خواهند شد. به علاوه کمبود شدید منابع آبی در استان سمنان و افت شدید سفره‌های آب‌های زیر زمینی سبب نشست دشت‌ها و اراضی استان به میزان 20 تا 70 سانتی‌متر شده که خطر وقوع زلزله را تشدید می‌نماید.

مهاجرت از نیمه شرقی کشور به بخش کوچک شمالی و نیمه غربی واقعیت ناخوشایند و بحرانی خواهد بود که کشور عزیز ما را تهدید می‌کند. از طرفی موضوع اشتغال در کشور ما که به دلیل فقدان آب با بن‌بستی در توسعه صنعتی مواجه گردیده و نزدیکی استان سمنان به پایتخت که حاشیه‌نشینی و جمعیت زیاد یکی از تهدیدهای آن است، این جمع‌بندی را به دنبال می‌آورد که با انتقال آب دریای خزر به استان سمنان می‌توان بخش اعظمی از مشکلات استان‌های هم‌جوار سمنان و حتی کشور را حل کرد. لذا این طرح علاوه بر توجیه اقتصادی، حلال بسیاری از معضلات کشور نیز خواهد بود.
 
6- آیا حفر کانال برای انتقال آب دریای خزر ممکن است و اتصال این کانال به خلیج‌فارس مشکلاتی را برای کشور ایجاد نمی‌کند؟

در این طرح هیچ‌گونه کانالی حفر نمی‌شود.انتقال آب به کویر وفلات مرکزی مطرح نیست، بلکه آب از طریق نصب دو رشته لوله 140 سانتی‌متری صرفا جهت مصارف شرب و صنعت و بخشی هم برای کشاورزی مدرن به شبکه آبرسانی موجود در استان سمنان متصل میگردد.
  
7- آیا اجرای این لوله‌های انتقال در مسیرهای دسترسی موردنیاز، باعث از بین رفتن جنگل‌های مسیر و قطع درخت‌ها نمی‌شود؟

این رشته لوله‌های انتقال از نزدیک نیروگاه نکا و در کنار مسیر لوله نفت نکا-ری که سال‌ها قبل اجراء شده، آب را منتقل خواهد نمود. این مسیر قدیمی که به عرض 15 متر اجرا شده و سالیان طولانی توسط روستاییان منطقه برای رفت و آمد مورد استفاده قرار می‌گیرد، فاقد جنگل و گیاه است. از نزدیکی نیروگاه نکا تا دوآب در مسیری به طول 81 کیلومتر و در کنار خط لوله نفت، خطوط انتقال آب نیز اجراء خواهند شد.

در این مسیر مقدار محدودی رویش گیاهی (حدود 24 هکتار) موجود است که البته آن هم پس از اجرای خط لوله نفت رویش نموده است. از دو آب تا خطیرکوه به طول 30 کیلومتر اصلا جنگلی وجود ندارد و مجری نیز موظف است که حداقل آسیب به بوته‌زارها و مزارع مردم وارد شود و متعهد است که پنج برابر آسیب‌های احتمالی و جزئی وارده را در نقاطی که سازمان محیط زیست اعلام می‌نماید، جبران کند.

این مسیر انتقال آب 30 کیلومتری از حاشیه جاده تعریض‌شده موجود، عبور خواهد نمود. در ادامه مسیر تا سمنان نیز خط انتقال در حال حاضر موجود است(تونل چشمه روزیه). ادامه مسیر از سمنان به گرمسار و از سمنان به دامغان، شاهرود و میامی نیز که عاری از جنگل بودن آن بر همگان آشکار است.
 
8- با توجه به وجود تکنولوژی جدید و کاهش هزینه شیرین‌سازی و نیز کمبود منابع آبی در کشور چه توصیه‌هایی برای توسعه صنعت و کشاورزی دارید؟

هم‌اکنون استان مازندران با 30 درصد کمبود آب مواجه است. فقط در شرق این استان بیش از یک میلیون هکتار اراضی مستعد و قابل کشت و بدون استفاده وجود دارد که می‌تواند با استفاده از آب دریای خزرنسبت به ایجاد کشت و صنعت های مدرن در این استان اقدام کرد.

منبع: سمنان لاین