شبکه تلویزیونی استرالیایی: ایران در توافق آکتائو کم‌ترین سهم از دریای خزر را به خود اختصاص داده است

موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر (IIKSS) – یک کنوانسیون برجسته و مهم از سوی پنج کشوری که دریای خزر را احاطه کرده‌اند به امضاء رسید، دریایی که از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، منبع مناقشه بوده است.

رهبران پنج کشوری که در مجاورت با دریای خزر غنی از منابع قرار دارند، در شهر آکتائوی قزاقستان قرارداد مهمی را در خصوص وضعیت حقوقی آن به امضاء رساندند که تنش‌های منطقه‌ای را کاهش داده و به شکل بالقوه‌ای پروژه‌های سودآور نفت و گاز را تسهیل می‌سازد.

رهبران آذربایجان، ایران، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان توافقنامه‌ای را در خصوص وضعیت دریای درون‌مرزی به امضاء رساندند که از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و توافق‌های منسوخ بین تهران و مسکو مورد بحث بوده است.

میزبان "نورسلطان نظربایف" رییس جمهور قزاقستان پیش از امضا اظهار کرده بود که رهبران در یک رویداد تاریخی شرکت می‌کنند. "نظربایف" گفت: «ما معترفیم که دستیابی به توافق پیرامون وضعیت دریا دشوار بود و بلافاصله اتفاق نیفتاد، مذاکرات بیش از 20 سال طول کشید و مستلزم تشریک مساعی فراوان از سوی طرف‌ها بود."

"ولادیمیر پوتین" رهبر روسیه که کشورش به عنوان محرک این قرارداد تلقی می‌گردد اظهار کرد که کنوانسیون دارای اهمیت تاریخی است و خواستار همکاری نظامی بیشتر میان کشورهای خزر شده است.

نشست آکتائو پنجمین نشست از سال 2002 بوده است، اما از زمان فروپاشی شوروی و ظهور و بروز چهار کشور جدید در سواحل خزر، بیش از 50 نشست در سطح پایین‌تر برگزار گردید. این قرارداد به نوعی منازعه طولانی‌مدت پیرامون این موضوع که آیا خزر دریا است یا دریاچه را حل و فصل می‌کند – بدین معنا که خزر مشمول حقوق بین‌الملل متفاوتی است.

"گریگوری کاراسین" معاون وزیر امور خارجه روسیه اخیرا در گفتگو با کامرسانت گفته بود که در حالی که کنوانسیون به دریای خزر اشاره می کند، مقررات در توافقنامه "یک وضعیت حقوقی ویژه" برای خزر در نظر می‌گیرد. کرملین گفته است که کنوانسیون بخش عمده دریا را برای استفاده مشترک در نظر می‌گیرد، اما منابع بستر دریا و زیرزمینی را تقسیم می‌کند.

ایران که با کم‌ترین سهم از دریا بر اساس شرایط و ضوابط کنوانسیون به کار خود پایان داد، به عنوان بازنده بالقوه در این معامله تلقی می‌گردد. "حسن روحانی" رئیس جمهور ایران کنوانسیون را "یک سند مهم" عنوان نمود، اما اظهار داشت که این سند به تمام اختلافات پیرامون دریا پایان نخواهد داد. "روحانی" اظهار کرد: «امروز ما چارچوبی برای اقدامات در دریای خزر داریم که قبل از این موضوعیت نداشت، اما موضوعات دیگری نیز وجود دارد که در نشست‌های دیگر باید به آن‌ها پرداخت.» با این وجود، "روحانی" از ماده‌ای در کنوانسیون ابراز رضایت و خرسندی نمود که مانع کشورهای غیرساحلی برای استقرار نیروهای نظامی خارجی در دریا می‌شود. او گفت: «دریای خزر تنها متعلق به کشورهای خزر است.»

ترجمه: محسن حمیدی - کارشناس مسائل آسیای مرکزی و قفقاز، مترجم زبان روسی، عضو شورای علمی موسسه بین‌المللی مطالعات دریای خزر

منبع: SBS TV